روحی حاکم بر این جمعیت است که روابط درون جامعه را تنظیم می‌کند، احساس تعلق می‌آفریند و درنهایت نیز احساس شهروندی شکل می‌گیرد.
در پرداختن به مسائل و موضوعات یک شهر بیش از آنکه کارهای خدماتی، عمرانی و نظایر آن اهمیت داشته باشد، ایجاد زندگی و سرزندگی و روحیه شهروندی اعتبار دارد؛
چراکه انسان‌ها با همکاری و تشریک مساعی و ارتباط رودررو با یکدیگر زندگی می‌کنند و مجموعه افراد حاضر در شهر براساس تنظیم روابط خود در قالب روح شهروندی موفق به ایجاد حس تعلق به جغرافیا و محیط اجتماعی می‌شوند.
فعال شدن شورایاری‌ها از همین منظر نیز قابل بررسی است؛ چراکه شورایاری‌ها می‌توانند مناسبات حاکم در شهرنشینی را به روابط شهری و شهروندی ارتقا دهند.
می‌دانیم که ارتباط شهرنشینان با یکدیگر در سطح نخست عموما در حد روابط غیرفعال و رودررو اتفاقی تعریف شده است اما از طریق شورایاری‌ها این انتظار وجود دارد که در سطح محله‌ها سطح ارتباط به آشنایی و پس از آن به دوستی و تعاون و شراکت در امور ارتقا پیدا کند و درنهایت یک شهر واقعی با شهروندان واقعی نه شهرنشینی قراردادی شکل گیرد.
شورایاری نهادی است که می‌تواند مرکز اصلی تصمیم‌سازی در سطح محله‌ها و مناطق باشد و به‌صورت هرمی قدرت منتشر را منشأ قدرت متحرکی قرار دهد و به روندی مردمی رساند که به‌جای اینکه تصمیمات از بالا گرفته شود با آرای نمایندگان مردم و از میان مردم اتخاذ شود.
در این نگاه شهر زنده است و شهروندان آگاه در آن حضور دارند و مدیریت شهری برای مردم تصمیم نمی‌گیرد بلکه با مردم به حل و فصل امور می‌پردازد.
از این دیدگاه مدیران در اداره امور تابع مقتضیات شهر و تابع نظر شهروندان هستند؛ چراکه مدیریت شهری صرفا امری یکسویه محسوب نمی‌شود و شهروندان هم رعیت نیستند بلکه کسانی هستند که در سایه سازنده می‌توانند در ارتقای کیفیت زندگی و اداره بهتر شهر نقشی مؤثر داشته باشند و عملا زمینه شکل‌گیری مردم‌سالاری را فراهم سازند.
نکته‌ای که در پیام امام خمینی(ره) در سال 58 در باب شکل‌گیری شورا بر آن تأکید شد و در قانون اساسی به‌عنوان مهم‌ترین سند ملی – دینی در قالب شوراهای متفاوت ازجمله شوراهای محلی روستا، بخش، شهر، شهرستان، استان، شورای‌عالی استان‌ها مورد تصویب قرار گرفت و مقام معظم رهبری از مجموعه آن به‌عنوان نهاد مهم مردم‌سالاری در نظام دینی نام نهاد، با تشکیل و استقرار شوراهای اسلامی در شهرها زمینه شکل‌گیری شورایاری‌ها در سطح محلات فراهم شد و شورای اسلامی شهر تهران درخصوص برنامه‌ریزی برای جلب مشارکت شهروندان برای شناسایی نیازها و مشکلات، اساسنامه شورایاری‌ها را تهیه و در سال 1378 با هدف ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و همسو با تحقق سیاست‌های شهروندمداری و برنامه‌ریزی مشارکتی به تصویب رساند تا از این راه زمینه برقراری ارتباط پایدار و فراگیر، بین مدیریت شهری و دستگاه‌های مختلف اجتماعی در سطح محله‌ها و ساکنان محلات را فراهم کند و زمینه بهره‌گیری از توانمندی‌های محلی در امور شهر و توسعه پایدار شهری را مهیا سازد.
از آنجا که محله، سطح نزدیک‌تر تماس و ارتباطات اجتماعی و مدنی است و امکان شناخت شهروندان از یکدیگر و همبستگی اجتماعی در آن بیشتر است، لذا براساس ترکیبی از شاخص‌های جمعیتی، اجتماعی، جغرافیایی و هویتی؛ محله‌های تهران شناسایی شد، در دوره نخست 87 محله و در دوره دوم 371 محله تحت پوشش تشکیل انجمن شورایاری‌ها قرار گرفت.
سومین دوره انتخابات شورایاری‌ها از اواخر سال گذشته و پس از طی مراحل مقدماتی و تأیید و تصویب آن به اتفاق آرا در شورای اسلامی شهر تهران برنامه عملیاتی خود را آغاز کرد و تاکنون مراحل شکل‌گیری ستادهای مناطق، ستادهای محلات، شناسایی معتمدان و هیأت‌های نظارت بر انتخابات و ثبت‌نام داوطلبان و تأیید صلاحیت نامزدها را پشت‌سر گذاشته است، در این مراحل حدود 30 هزار نفر از معتمدان محلات شهر تهران در نخستین مرحله شرکت داشته‌اند و جلساتی با حضور آنها در 11 روز متوالی در 22 منطقه شهری برگزار شد و بیش از 3 هزار نفر به‌عنوان منتخبان از بین معتمدان محلات به‌مرحله نهایی راه‌یافتند، پس از انجام ثبت‌نام داوطلبان حدود 12 هزار نفر از جانب هیأت‌های نظارت تأیید صلاحیت شدند که ترکیب آنها از لحاظ جنس و سطح سواد حاکی از توجه بیشتر اقشار جامعه به این مهم است و نشان می‌دهد که شهروندان تهرانی آماده حضور در فعالیت‌های شهروندی و مشارکت فعال در اداره امور شهر هستند.
به‌عنوان مثال در این دوره حدود یک‌سوم داوطلبان دارای تحصیلات دانشگاهی هستند و یک‌پنجم آنها را بانوان تشکیل می‌دهند، گروهی که کمتر در سطح تصمیم‌سازی و مشارکت از توانایی‌های آنان استفاده شده است در انجام این مهم دستگاه‌های اجرایی مختلف آموزشی، دینی و... در سطح محله‌های شهر تهران همکاری نزدیکی با ستاد شورایاری‌ها داشته‌اند و تنها فرمانداری تهران به‌عنوان دستگاه سیاسی و اجرایی بود که در آخرین روزها به‌عنوان ناظر عالی به این حرکت پیوست، هرچند این پیوستن با وجود خواست شورایاری‌ها، نامزدهای انتخاباتی و معتمدان محلات، به قیمت دوپاره شدن انتخابات تمام شد؛ به همین دلیل انتخابات در روز 22 و 28 شهریور ماه برگزار می‌شود.
شورایاری‌ها نهادی برآمده از قانون اساسی و قانون شوراهای اسلامی کشوری و از مردمی‌ترین نهادهای مدنی و حاکمیتی کشور ماست که اعضای آن بدون هیچ‌گونه حقوق و مزایایی به خدمت خلق خدا مشغول‌اند؛
ازاین‌رو در شرایطی که حوزه‌های اقتصادی و سیاسی پشتوانه مهمی در حرکت‌های اجتماعی است و در فعالیت‌های شهری و مدیریت شهری عموما حرف نخست را می‌زند، احصای شورایاری‌های محلات شهر تهران بی‌هیچ پشتوانه‌ای از این حیث وارد عرصه شدند و طبعا با محدودیت‌های بسیار در انجام امور خود ازجمله انتخابات مواجه هستند، ازهمین‌روست که با وجود گستردگی این حرکت در ابعادی که عرض شد در معرفی و تشویق شهروندان تهرانی حتی از جانب رسانه ملی هم با بی‌مهری مواجهند، امید است طی روزهای اندک آینده شاهد شرایط بهتری در حمایت از این حرکت ارجمند مردمی باشیم.
